"Yürümelisin, bu bazen eğlenceli, bazen de karanlık ve berbat olan bir ülkede yapacağın uzun bir yolculuk olacak" Oz Büyücüsü
Duygular sonsuza kadar süreceklerinin yanılgısıyla ortaya çıkarlar. Buna rağmen gün içerisinde kısa süreli ve/veya çok fazla duygu değişimleri yaşanmaktadır. İçinde yaşanılan süreç eğer olumsuz ise her şey kötü yorumlanmaya eğer olumlu ise her şey iyi yorumlanmaya başlanır. Uzun zamandır hayali kurulan bir araba alındığında çok mutlu olunur ve bu mutluluğun her zaman süreceği düşünülür. Bu örnekler daha da çoğaltılabilir örneğin uzun zaman, emek vererek üniversiteyi kazanan kişi büyük ihtimalle her şeyin mükemmel olacağını düşünmüş ve tüm gün yüzünde gülümsemeyle dolaşmıştır. Ya da borsaya ilk yatırdığı para ile -büyük miktar olmasına bile gerek yok- elde ettiği kârdan dolayı her yatırım kararının sonunda büyük karlar elde edeceğini düşünmeye başlamak gibi. Bir süre sonra üniversitenin de arabanın da borsadaki o ilk kazancında muhteşem büyüsü gider ve hayata kalınan yerden devam edilir, hatta o muhteşem mutluluk yerini yeni isteklere, yeni arzulara bile bırakmıştır.
Yukarıdaki grafik yaşanılan bu süreci çok güzel özetlemiştir. Aslında belli bir düzeyde ilerlemesi gereken bir mutluluk çizgisi vardır ancak yaşanılan iyi veya kötü olaylar karşısında bu duygularda kısa vadeli dalgalanmalar yaşanabilmektedir. Fakat zaman içerisinde tekrardan normal çizgi düzeyine dönülür. Bu yaşanılan olaya, zaman içerisinde içinde bulunulan duruma alışma haline Hedonik Adaptasyon denmektedir.
Bu konuda önemli olan duyguların dalgalanma sürecinde nasıl kararlar alındığıdır. Çünkü bir çok hatalı kararlar bu duygu değişiminin en düşük ve en yüksek olduğu noktalarda alınır. Örneğin borsada al-sat yapan bir yatırımcı aldığı hisse senedinden beklentinin üzerinde bir kar elde etmiş ve bunun mutluluğunu yaşamaktadır, tam o arada takibinde olan bir hisse senedinin hareketlendiğini görür veya takip ettiği sosyal medyalarda insanların bir kaç hisseyi konuştuğunu fark eder ve kendisine bir zaman tanımadan belki şirketin hangi sektöre bağlı olduğunu bile bilmeden parasını o hisseye yatırma kararı alır. Çok nadir zamanlarda borsacıların "çıtır" veya "çerez parası" adını verdikleri günlük bir miktar para kazanmak tabiki de mümkün olabilir hatta kredili veya açık işlemler yapılmıyorsa alınan kararın tersi bir harekette bekleme şansı da olabiliyor fakat kredili ve açık işlemler yapan yatırımcıların beklemek gibi bir alternatifleri olmadığı için bu işlemlerin çoğunlukla zarar ile sonuçlanmaktadır. Aldığı günden sonra hisse senedinde sert satışlar yaşayan bir yatırımcı panik havasıyla piyasa ki düşüşün gerçek bir düşüş olup olmadığını rasyonalize etmeden hisse senedini satılabilir ya da bu hisse senedini diğer günlere taşımaya karar verebilir. Hisse senedi uzun bir süre düşmeye devam ettiğinde bir çok yatırımcı artık mutluluk çizgisinin çok altında kalır ve o noktada, hissenin hedef fiyat beklentisinin hiç bir önemi olmadan hisse senedini dönüş noktasından satabilir. Sistematik hatalar panik zamanlarında veya her şey toz pembe göründüğü zamanlarda peş peşe yaşanır ve insani zaafları olduğu gibi ortaya çıkarır. Mutluluk çizgisinde sapmalar (aşırı mutlu veya aşırı üzgün olunulduğu dönemlerde) olduğu fark edildiği zaman bir karar almadan önce kendimize biraz zaman tanımak bir çok kere ciddi zararların önünü kesebilir.
“Wall Street Hiç Değişmez, Cebini Dolduranlar Değişir, Kerizler Değişir, Hisseler Değişir, Ama Wall Street Hiç Değişmez, Çünkü İnsan Doğası Değişmez” Jesse LIVERMORE
Cemre
Grafik Kaynak: Karabağlı, A. U. (2015, ocak 7). 16 Maddede Mutluluğumuzu Etkileyen En Önemli ama En Az Bilinen Faktör: "Hedonik Adaptasyon"