Bir Marshmallow Alır mıydınız ?

Stanford Üniversitesinde görev yapan psikolog Walter Mischel 1960 yılında bir çalışma başlatır. Çoğunluğu öğretim üyeleri, lisansüstü öğrencileri ve diğer çalışanlarının çocuğu olan ve üniversite kampüsündeki yuvaya giden 4-5 yaşlarında ki çocuklar, çalışmanın katılımcılarıdır. Bu çalışma kapsamında çocuklar liseden mezun olana kadar incelenmeye devam edilir. Bu deneyde bir odada çocuğu karşılayan araştırmacı elindeki marshmallowu çocuğa göstererek ona iki seçenek sunar:

1) İstersen bu marshmallowu hemen alabilirsin ve şu anda yemeye başlayabilirsin.

2) Eğer 15 dakika beklemeyi kabul edersen sana iki marshmallow vereceğim.

Dürtü ile kendini tutabilme, id ile ego, arzulama ile öz denetim, anında doyuma ulaşabilme ve erteleme arasındaki iki seçenekli bu savaş yetişkinler için bile kolay değildir. Deneyin yarattığı bu ikilemde, çocukların yaşadığı karar verme süreci, onlar için oldukça zorlayıcıdır. Deneyin sonucunda bazı çocuklar bekleyebilmişlerdir bunu yaparken de marshmallowu görmemek için gözlerini kapatmışlar, şarkı söylemişler, kendi kendilerine konuşmuşlar ve hatta uyumaya çalışmışlardır. Ancak bu konuda sabırsız olan çocuklar ise araştırmacının odadan çıkmasının ardından ortalama 1-2 saniye sonra marshmallowu yemişlerdir. Çocuklar yaklaşık 12-14 yıl boyunca gözlenmeye devam edilmiştir. Çocuklar ergenlik çağına geldiğinde ise, marshmallowu hemen yemeyi tercih eden ile beklemeyi tercih eden çocuklar arasında belirgin şekilde duygusal ve sosyal farklılıklar görülmüştür. Baştan çıkarılmaya karşı koyabilen çocuklar sosyal açıdan daha yeterli, karşılaştıkları sorunlarla daha iyi mücadele edebilen, dağılmaya daha az eğilimli, mücadelen kaçmayan ve kendisine karşı güveni olan gençler olmuşlardır. Hedeflerine ulaşmak için ise anlık doyumu önceden olduğu gibi büyüdüklerinde de erteleyebildikleri gözlenmiştir. Lokumları hemen yiyen çocuklar ise ergenlik döneminde inatçı, daha kararsız davranan, açmazlar karşısında çabuk sinirlenebilen, kendilerini değersiz ya da kötü görmeye eğilimli, stres altında çocuklaşan veya hareketsizleşen, kıskançlık hissine daha yatkın gençler oldukları gözlenmiştir. Ayrıca geçen bu süre içerisinde hala doyumu erteleyemedikleri de saptanmıştır.

Hisse senetleri piyasasını ele alındığında beş yüzün üzerinde hisse senedi bulunmaktadır. Yatırım yapmadan önce yatırımcılar, uzmanların analizlerine veya çalışmalarına ya da tanınmış yatırımcıların tavsiyelerine bakabilirler. Bununla beraber temel-teknik analiz konularını biliyorlarsa bu yatırım analizlerini kendileri de yapabilirler. Asıl sorun bu kadar çok hisse senedi arasından yatırım yapılacak hisse senedini bulmak ya da ona yatırım yapma kararını almaktan ziyade seçilen hisse senedinde düşüş yaşandığında (Piyasalarda düşüşü ortaya çıkartan ciddi sebepler hariç) ya da hisse senedi fiyatı yükselmiş fakat beklenilen hedef fiyata daha ulaşmamış ise ne yapılması gerektiğidir. Sizlere verilen bir marshmallowu o anda kabul mu edeceksiniz yoksa anlık doyumunuzu erteleyerek asıl hedefinizi mi bekleyeceksiniz? Bu konudaki tavrınızın ne olduğunu ölçebilir ve kendinizi bu konuda tanıyabilirseniz en azından hangi aşamalarda zarar edebileceğinizi kestirebilirsiniz. Ya da en azından üzüntüyle hayıflanarak, "bak ben sattım yükseldi", "gördün mü bak bu fiyatı görecek demiştim ben" demezsiniz.

Beyninin içi bir hapishane. Ne yazık ki, Matrix’in ne olduğu kimseye anlatılamaz. Bunu kendin görmek zorundasın. Bu senin son şansın. Bundan sonra, bir geri dönüş olmayacak. Mavi hapı alırsan, bu hikaye sona erer, yatağında uyanırsın ve istediğin her neyse ona inanırsın. Kırmızı hapı alırsan Harikalar Diyarında kalırsın. Ben de sana tavşan deliğinin gittiği yerleri gösteririm. Unutma… Sana vadettiğim tek şey gerçek, fazlası değil…” Matrix

Cemre

Not: Bu deneyde ki gibi çocuğunuza bir marshmallow sunup iç dünyası hakkında biraz daha fazla bilgi sahibi olabilirsiniz :)

#davranissalfinas #neurofinance #behavioralfinance #behavioraleconomi #neuroeconomi #nörofinans #davranissalkonomi #BIST100 #piyasalar #borsa #ekonomi #yatirimci #borsa #marshmallowexperiment